Os partidos á esquerda do PSOE sufriron unha derrota nas eleccións do 26 de maio. Era unha crónica anunciada desde que se produciu a implosión de Podemos, de Agora Madrid e doutras mareas e coalicións en diferentes cidades e territorios. Foi máis dramática aínda porque a ocasión era inmellorable para manter o goberno de grandes cidades e conquistar o de comunidades como Madrid (CAM), onde era urxente sacar á dereita do poder. Como alguén escribiu, outra vez a esquerda afogouse na beira.
Nesta tripla cita electoral de europeas, autonómicas e municipais, o PSOE obtivo os mellores resultados aproveitando a onda do 28 de abril. Unidas Podemos e o Partido Popular sufriron serias desfeitas, aínda que o PP tentará enmascarala con pactos á andaluza en Madrid, Castela León ou Murcia. Cidadáns (C´s) tivo certa melloría pero está moi lonxe de liderar a oposición. Vox desinflouse bastante e a súa influencia sería residual se a dereita non se empeñase en recoñecelos como interlocutor.
Na batalla por Madrid non lle saen as contas á esquerda, a pesar das óptimas condicións para recuperar o poder na comunidade e mantelo no Concello. E iso que a dereita concorría dividida, que a xestión do PP foi calamitosa (o que Escolar chama o “réxime de Madrid”), que se imputou a dous dos seus presidentes, e que é difícil poñer peores candidatos. Pero nin así. O PSOE gañou na comunidade cos mesmos deputados que en 2015; e no concello quedou cuarto, perdendo un concelleiro. O vento nas velas do PSOE en toda España non se deixou sentir en Madrid.
En canto a Unidas Podemos e a Máis Madrid, a división prexudicou seriamente o resultado electoral como viñamos anunciando desde xaneiro. Estes son os datos de 2019 na CAM: Máis Madrid (471.538 votos)+UP (178.979)= 650.387 votos. En 2015 os votos foron: Podemos (591.697)+EU (132.207)= 723.904 votos. É dicir, con 2,3 puntos máis de participación, a esquerda do PSOE perdeu 73.000 votos e un 2,6%. Cando as cousas están tan apretadas pódese gañar ou perder o poder por uns poucos votos ou pola abstención. Á esquerda só lle faltou un deputado para gobernar en 2015 (a pesar de que non computaron 132.000 votos de EU porque Podemos rexeitou todo acordo), agora queda catro escanos por baixo do bloque da dereita. A pugna con Unidas Podemos gañouna Máis Madrid, pero non serviu para cambiar a relación de forzas. Baixarse dun carro no que ían todos xuntos non parece unha brillante xogada para gañar, se é que era ese o obxectivo.
Os datos tiran abaixo a teoría sobre as bondades da división para xustificala: non se ocupa máis espazo electoral. Se se lanza unha mensaxe de división e fractura, que logo se traduce en campañas enfrontadas, decae a esperanza, o compromiso, o activismo e adoita haber unha sanción política do electorado. Iso é o que pasou en Madrid e en máis sitios: a división supuxo menos ilusión e menos votos. A derrota da esquerda é aínda máis dura pola expectativa de vitoria creada por determinadas enquisas. Hai que lembrar a do CIS, sobre a que xa alertei porque non cadraban as súas predicións e os resultados das eleccións xerais do 28-A.
Así as cousas, será inexorable o goberno das dereitas e a ultradereita en Madrid se se acepta como algo natural un pacto que nos países europeos máis democráticos ninguén se atreve a facer. Por exemplo, en Francia, Marine Le Pen gañou as eleccións europeas cun 24% dos votos, pero non pode pactar con ninguén. Esa raia vermella que impide alianzas electorais espurias fai que aquí Manuel Valls ameace con romper con Cidadáns se pacta con Vox. E non lle falta razón no rexeitamento. Vaia papeleta a de Rivera se pacta cun partido trufado de franquistas para darlle o poder e a primoxenitura da dereita ao peor PP tanto en corrupción como en xestión. Terá que elixir entre ser unha dereita liberal ou o cabalo de Troia para que a ultradereita entre nas institucións.
Unha gran pregunta a facerse tras as eleccións é onde estaban os traballadores. Porque non pode haber cambio electoral e político no contexto de profunda desmobilización en que se celebrou o 26-M. E iso que os sindicatos non foron capaces de arrincar un mínimo cambio da reforma laboral. A falta de valentía política que demostrou Sánchez con este tema ou coa non derrogación inmediata dos recortes educativos, da lei mordaza ou a blindaxe das pensións, pódese volver repetir. A ministra de Economía acaba de anunciar que non pensa reverter a reforma laboral. É evidente que non haberá cambios substanciais sen presión na rúa.
De aí, que o obxectivo da esquerda ten que ser recuperar a mobilización. Porque a desmobilización influíu negativamente nos niveis de abstención nas zonas populares e é causa da súa derrota. Ademais, a desmobilización xera temores #ante a perspectiva de gobernos das dereitas e ultradereita. Pode haber un cambio de ciclo político e non pasa nada, é a vontade popular. Pero o que inquieta é que se a un novo poder político moi cafre non se lle combate cos instrumentos que ofrece a democracia (dereitos de expresión, manifestación e folga), entón aparece o temor de que poden facer o que queiran. Tranquilizaría saber, por exemplo, que se pode organizar desde unha ampla plataforma veciñal unha inmensa cadea humana que rodee Madrid Central e outras accións para o seu defensa. Resistiremos só se nos mobilizamos.
Agora, o máis importante sería empezar a reconstruír a esquerda, se é que quere reconstruírse e non segue optando pola súa autodestrución. Con autocríticas sinceras e honestas, porque se fixeron moitas cousas mal empezando polos protagonismos e a incapacidade para dialogar, a implosión da unidade nas forzas á esquerda do PSOE en moitos territorios ou o espectáculo das negociacións in extremis polas malditas listas que colocaban a unidade ao bordo do precipicio.
Pero se todos dedícanse a criticar ao outro, estamos perdidos porque non se busca recompoñer a unidade senón tentar ter razón para seguir coas escisións. O desolador é que as cousas apuntan neste sentido: os demoledores ataques a Iglesias ao que se lle responsabiliza de todo e esíxese a súa dimisión, o uso habitual de palabras grosas como traizón, dicir que Podemos está a converterse noutra EU a modo de insulto que rezuma rancio anticomunismo, tentar apropiarse do 15 M mesmo por quen nin o pisaron ou utilizar os malos resultados electorais no Estado como arma arreboladiza. Volven tamén os cínicos discursos de crítica á “pureza” dos que defenden ideas e principios, para xustificar unha suposta superioridade moral dos que cambian de banda. É algo moi vello e sei dalgún caradura que o usou noutros tempos contra os seus críticos para conducir a un sindicato cara á dereita e á insignificancia.
Por iso, sería un mal asunto se voan as navalladas e non se xuntan as mans e arrímanse os ombreiros para empuxar na mesma dirección. Que erro se se segue co cainismo no canto de apostar pola unidade; que todo pareza estar dirixido a estender a división de Madrid ao resto do Estado e a cristalizar a xa existente. Non aprenderiamos nada se dentro de catro anos atopámonos, por exemplo, con tres partidos á esquerda do PSOE: Unidas Podemos, unha especie de máis España (con outro nome, claro) e unha parte de EU, entre acusacións de “Podemos convértese en EU” ou de “EU disólvese en Podemos”.
Hai que afrontar a nova etapa con sensibilidade, empatía, desterrando sectarismos, reforzando a democracia e a horizontalidade. Con equilibrio, sen expulsións, tentando convencer a quen se quere ir para que non o faga; en suma, contando con todas e con todos porque ninguén sobra. Tamén con moito esforzo, é dicir, con pico e pa. Non queda outra. Se se queren facer mellor as cousas haberá que apostar por climas amables nas organizacións da esquerda, cultivar a humildade dos dirixentes, defender a unidade como un valor, recuperar a mobilización e xogar ben as bazas nas institucións. Entón xa non estaría todo perdido senón que, ao contrario, estaría todo por gañar, aínda que ninguén poida dicir que vaia a ser fácil.
Agustín Moreno García é sindicalista, exdirixente de Comisións Obreiras (CC.OO.).